Basınçlı Tank

Bir sistem içerisinde basınçlı tanklar boru donanımları, emniyet donanımları ve basınçlı aksesuarlar ile birlikte kullanılırlar. 

Basınçlı Tank Çeşitleri

Basınçlı tanklar kullanıldıkları alan ve etkileşimde oldukları malzemeler doğrultusunda aşağıdaki gibi sınıflandırılmıştır;

• Kazanlar
• Gaz Tüpleri
• Hava Tankları
• LPG Tankları
• Hidrofor
• Soğutucu Üniteler
• Pnömatik Akışkan Devreleri
• Hidrolik Akışkan Devreleri
• Otoklavlar  (iç basınca dayanıklı)
• Kriojenik Tanklar
• Sınaî Gaz Tankları
• Boru Hatları
• Kompresörler

Kazanlar

Kazan, içerisine doldurulan akışkanın sıcaklık, basınç gibi değerlerinin proses için hedeflenen sınırlar arasına getirilmesinde kullanılan cihazdır. Diğer bir tanımlama ise, yakıtın kimyasal enerjisini yanma yolu ile ısı enerjisine dönüştüren ve bu ısı enerjisini de taşıyıcı akışkana transfer eden ekipmandır. Kazanlar genel olarak üç ana grupta incelenir;

• Sıcak su kazanları
  • Otoklavlar ( Eritme, buharlaştırma ekipmanları)
  • Isı değiştiriciler (Eşanjör, Boyler)
  • Kızgın su kazanları
  • 90 / 70 Kalorifer kazanları
• Buhar kazanları
• Kızgın yağ kazanları

Otoklav Kazanı

Vida ya da cıvatalar yardımı ile tutturulmuş basit bir kapağa sahip, iç basınca dayanıklı şekilde üretilmiş tanktır. Ameliyatlarda kullanılan araç gereçlerin ya da laboratuar malzemelerinin steril kalması adına kullanılan bir çeşit basınçlı buhar kazanıdır.

Boyler Kazanı

Genellikle kalorifer kazanından gelen sıcak ya da kızgın buharın, serpantinler yardımı ile içerisinde soğuk su bulunan bir depodan geçirilerek binada kullanılacak sıcak suyun ısıtılmasını sağlar. Sıcak suyun devamlı ve düzenli bir şekilde temin edilmesi amacı ile kullanılır. Su, kazan içerisinde basınçlı bir biçimde tutulur. Dış kısımlarda yüksek yalıtım gerekir.

Hidrofor

Basınç değeri düşük bir akışkanın belirli bir rezervuardan ya da direkt su şebekesinden alınarak kullanım yerlerine basınçlı bir şekilde iletilmesini sağlayan, işletimini kullanım şartları doğrultusunda otomatik olarak gerçekleştiren pompa sistemlerine hidrofor sistemleri adı verilir. Binalar, daireler, villa ve sitelerde terkos suyunun yetersiz kaldığı durumlarda, mevcut depolardan basınçlı su ihtiyacının karşılanması amacı ile kullanılmaktadır. 

Hidroforlu pompaların kullanılmadığı bir durumda, suyun her kullanılışında basıncın karşılanması için pompaların durmaksızın çalışması gerekir. Böyle bir durum da motorların yanması ile sonuçlanır. Hidroforlu pompa sistemlerinde motor, suyu belirli bir basınç değerine ulaşıncaya kadar hidroforun içerisine basar. Suyun pek çok kez kullanımı sonucunda basınç belli bir değere düşene kadar motorun çalışmasına gerek yoktur.

Kriyojenik Tanklar

Çok düşük sıcaklık değerlerine sahip maddelerin depolanması amacı ile kullanılan tanklardır. Kriyojenik sıcaklıkların tanımı, -150 derece ile -273 derece (mutlak sıfır) aralığındadır. Düşük sıcaklık değerlerinde genellikle Kelvin ölçeğine başvurulur. Bu ölçek dâhilinde mutlak sıfır 0 oK olarak gösterilir. Kelvin ölçeğinden, Celcius ölçeğine geçiş için, Kelvin ölçümünden 273 çıkarılması gerekir. 

Bu denli düşük sıcaklık koşulları göz önüne alındığında cisimlerin mekanik dayanımları, ısıl iletkenlik değerleri ve elektriksel dirençlerinde önemli değişiklikler ortaya çıktığı gözlemlenmiştir. Oksijen, azot, argon, helyum, hidrojen gibi gazların sıvılaştırılmaları için bu seviyelerdeki düşük sıcaklık değerlerine ihtiyaç duyulmaktadır. Kriyojenik tanklar da bu tip gazların -100 derecenin altındaki sıvı fazlarını taşımak ve depolamak amacı ile kullanılmaktadır. Sıvı halde bulunan ve depolanan maddelerin gaz formuna geçmemesi için izolasyon son derece önemlidir. Bu sebepten kriyojenik tanklar, iç içe geçmiş iki tanktan oluşan farklı bir tasarıma sahiptir.

Basınçlı Tanklarda Oluşabilecek Tehlikeler

Basınçlı tankların çalışma prensipleri gereği yüksek güvenlik önlemleri gerektirirler. Oluşabilecek tehlikelerden bazıları şu şekildedir;

• İnfilak tehlikesi
• Parçalanma tehlikesi
• Boğulma ya da zehirlenme
• Yangın ya da patlama 
• Termal ve kimyevi yanıklar

İnfilak Tehlikesi İçin Alınabilecek Önlemler

• Tasarımın ve imalatın yetkili elemanlar tarafından yapılması gerekir.
• Tasarım ve imalat aşamalarında gerekli tedbirler alınmalıdır.
• Tanklar, gerekli emniyet elemanları ile donatılmalıdır.
• Kullanılacağı alandaki yerleşimi standartlara uygun şekilde yapılmalıdır.
• İşletme ve bakımı ehliyetli kişiler tarafından yapılmalıdır.
• Periyodik bakımları yapılmalı ve belgelendirilmelidir.
• Sicil kayıtları düzenli bir biçimde tutulmalıdır.
• İşletme ve bakım talimatları hazırlanmalıdır.

Parçalanma Tehlikesi (Şarapnel Etkisi) İçin Alınabilecek Önlemler

• Tasarım aşamasında, parça fırlama riskini azaltıcı önlemler alınmalıdır.
• İmalat usul ve standartlarına uygun teknikler kullanılmalıdır.
• Basınçlı tankın yer seçimi dikkatli bir şekilde yapılmalıdır.
• Gerek görülmesi durumunda sütre yapılarak parça yayılımının önüne geçilmelidir.
• Periyodik basınç testleri yapılmalıdır.
• Tehlikeli bölgelere giriş çıkışlar kontrol altında tutulmalıdır.

Boğulma ve Zehirlenmeye Karşı Alınabilecek Önlemler

• Gaz dedektörü bulundurulmalıdır.
• Riskli alanlarda mümkün olduğunca az eleman bulunmalıdır.
• Gerek görülen yerlere uyarı levhaları konulmalıdır.

Yangın ve Patlamalara Karşı Alınabilecek Önlemler

• Yanıcı ya da patlayıcı ortamlarda sıcak işler için özel izinler alınmalıdır
• Bu bölümdeki çalışanlar ve bakım onarımcı personeller eğitimli olmalıdır.

Termal ve Kimyevi Yanık Tedbirleri

• Maske, bot, tozluk ve iş elbisesi gibi kişisel koruyucular kullanılmalıdır
• Kimyevi ve termal yanıklara sebep olabilecek maddeler ile çalışanlar bu konu hakkında eğitilmelidir.
• İş bitiminde son kontroller ve testler gerçekleştirilmelidir.