Soğutucu Akışkan Çeşitleri

Soğutucu akışkan nedir, soğutucu akışkan soğutma işlemlerinde ön plana çıkıp maddeler arasındaki ısı transfer işleminde rol oynayan akışkan maddelerdir.

Soğutucu Akışkan Ne İşe Yarar?

Soğutucu akışkanların temel görevi, karşısında bulunan maddeden ısının kendisine aktarılması ve bu ısı transferi işlemi neticesinde maddenin soğutulmasıdır. Soğuk akışkanlar, kendisine uygun fiziksel ortamlarda çalışabilme yetisine sahiptir. Gerekli olan durumlarda buharlaşabilmeli ya da sıvı hale gelebilmelidir. Yani sonuç olarak her ortamda her soğutucu akışkan kullanılmaya elverişli değildir. Her soğutucunun kullanım alanı kendisine özeldir. Soğutucu akışkanlar birçok alanda kullanılmasının yanı sıra, sanayi ve endüstriyel alanlarda da soğutucu olarak sıklıkla kullanılırlar. Özellikle bu alanlarda ısı emilimi gerektiren çalışmalar yapıldığı için ortamı soğutmak adına kimyada R harfi ile gösterilen soğutucu akışkanlara başvurulur.

Soğutucu Akışkan Çeşitleri

Soğutucu akışkanlar, kimyasal özellikleri ve kullanım alanları doğrultusunda sınıflandırılmışlardır. Bu sınıflar şu şekildedir;

• R11: Bu madde, yanmayan ve kokusuz bir yapıya sahip olmasının yanı sıra, ozon tabakasına olumsuz etkilerde bulunmasından dolayı yaygın olarak tercih edilmemektedir. Kimyasal formül olarak CCI3F şeklinde gösterilir.
• R12: Tıpkı R11 gibi bu akışkan da yanıcı bir özelliğe sahip değildir. Bu sebeple tehlike arz etmez. Ancak ozon tabasına vermiş olduğu zararlar neticesinde bu akışkan da sıklıkla tercih edilen bir soğutucu değildir.
• R123: İnsan sağlığı için oldukça zararlı bir akışkandır. Zehirli yapısından dolayı kullanımı sırasında çok dikkat edilmeli ve uzun süre solunmamalıdır. Kimyasal formül olarak CF3CHCI2 şeklinde gösterilir.
• R134A: En kullanışlı ve yaygın olarak tercih edilen soğutucu akışkanlardandır. Ozon tabakasına çok az zarar vermesi sebebi ile evlerde ve motorlu taşıtlarda sıklıkla kullanılır. Kimyasal formül olarak CF2CH2F şeklinde gösterilir.
• R401A: Piyasada halen kullanılmakta olan soğutucular içerisinde yer almaktadır. HCFC içermesinin yanı sıra, R22, R124 ve R152’den oluşmaktadır.
• R402A: Bu soğutucu da tıpkı R401A gibi HCFC içermektedir. Halen piyasada yaygın olarak kullanılmaktadır. Yapısında R22, R125 ve R290 bulunur.
• R404: Isı iletimi açısından oldukça kullanışlı bir yapıya sahiptir. Ancak ısısal özellikleri R22 düzeyinde gelişmiş olmadığından sera etkisi gösterebilmektedir. Bu sebeple olumsuz bir özelliğe sahiptir ve sıklıkla tercih edilmez.
• R407C: Yapısında 407C,R32, R125 ve R134A bulundurur.
• R410A: Isısal özelliklerinin iyi olmasına rağmen sera etkisi göstermesinden dolayı olumsuz bir soğutucu olarak kabul edilir. Yapısal olarak R32 ve R135 içerir.
• R500: Yapısında R12 ve R125A bulunduran soğutucudur.
• R502: Soğuk taşımacılık alanında sıklıkla kullanılan soğutucu akışkandır. Yapısal olarak R22 ve R115 içerir.
• R507: Yapısal olarak R125 ve R134A bulunduran soğutucudur.
• R717: Kimyasal formülü NH3 olan amonyak olarak bilinir. Kötü bir kokuya sahip olmakla beraber renksiz bir yapıya sahiptir. Gübre ve temizlik alanlarında sıklıkla kullanılır. Bazik bir yapısı vardır. Tüm soğutma sektöründe tercih edilir.
• R13: Sınırlı bir kullanım alanına sahiptir. Düşük sıcaklıklarda kullanıma uygundur. Kimyasal formül olarak CCIF3 şeklinde gösterilir.
• R13B1: Ozon tabakasına yüksek miktarda zarar vermesinden dolayı pek tercih edilmez. Kimyasal formül olarak CBrF3 şeklinde gösterilir.
• R114: Isı pompalarında yaygın olarak kullanılır. Zehirli ya da yanıcı bir yapıya sahip olmadığından insan sağlığı için tehlike arz etmez. Kimyasal formül olarak CCIF2 şeklinde gösterilir.
• R143A: Düşük sıcaklıklara sahip alanlarda ve amonyak kullanılması uygun olmayan şartlarda tercih edilir. Kimyasal formül olarak CF3CH3 şeklinde gösterilir.
• R125: Amonyak kullanımının mümkün olmadığı alanlarda alternatif olarak kullanılır. Kimyasal formül olarak CF3CHF2 şeklinde gösterilir.
• R125A: Çevreye zarar konusunda minimum düzeyde olduğundan yaygın bir kullanım alanına sahiptir ve sıklıkla tercih edilir.

Burada bahsedilen soğutucu akışkanlar birinci sınıf soğutucu akışkanlardır. Bu akışkanlardan bazılarının ozon tabakasına zarar verdiği gerekçesi ile 2012 yılında ülkemizde yasaklanmıştır.

Soğutucu Akışkanlarda Bulunan Elementler

Hemen herkesin kimya derslerinden aşina olduğu periyodik tabloda birçok element bulunmasına karşın, sadece 8 element soğutucu akışkan bileşenlerinde kullanılabilecek özelliklere sahiptir. Bu elementler aşağıdaki gibi sıralanabilir;

• Karbon
• Nitrojen
• Oksijen
• Sülfür
• Hidrojen
• Flor
• Klor
• Brom

Soğutma sistemlerinde maddeler arasında ısı transferini gerçekleştiren soğutucu akışkanlar, fiziksel ortama göre basınçla sıvılaşan veya buharlaşabilen ve kullanım alanına göre kendi içinde ayrışabilen akışkanlardır.